Houten - Fietsnet
Op enkele kilometers ten zuidoosten van Utrecht ligt het dorp Houten. Tot de jaren '60 was Houten een agrarische gemeenschap met slechts 3.500 inwoners. De kern bestond destijds uit enkele straten die samenkwamen op het centrale plein. Het gebied daarbuiten bestond voornamelijk uit weilanden.
Vanwege de ligging nabij Utrecht, de aanwezigheid van een spoorstation en de nog beschikbare ruimte werd Houten in 1966 aangewezen als groeikern. De bedoeling was dat Houten zou uitgroeien tot een stad met 100.000 inwoners. Dat aantal werd later gecorrigeerd tot 60.000. De eerste nieuwe wijken werden gerealiseerd aan de noordkant van het oude centrum. In de jaren '80 werd een rondweg aangelegd met het treinstation als middelpunt. De nieuwe bebouwing zou hierna allemaal verrijzen binnen deze rondweg. Het woongebied werd alleen via een aantal toegangswegen vanaf de rondweg ontsloten. Deze wegen binnen de ring werden niet met elkaar verbonden. Voor verplaatsingen binnen de ring was men aangewezen op de fiets. Hiervoor werd een uitgebreid fietspadennetwerk aangelegd.
In 1991 kreeg de gemeente Houten in opnieuw een groeitaak als Vinexlocatie. Voor de nieuwe bebouwing had men een gebied ten zuiden van de bestaande bebouwde kom op het oog. Net zoals eerder werd een nieuwe rondweg aangelegd met een tweede treinstation in het midden. De eerder gehanteerde mobiliteitsprincipes werden voortgezet in de nieuwbouw. Dus auto's vooral over de rondweg terwijl het binnengebied wederom het domein zou worden van de fiets.
1. Voor de oriëntatie van fietsers heeft de gemeente Houten in samenwerking met de fietsersbond een fietskaart ontwikkeld waarbij de acht belangrijkste fietsroutes als een soort metronetwerk op de kaart zijn geprojecteerd. Elke lijn heeft een andere kleur en nummer. De dunnere rode lijnen zijn verbindingsroutes daartussen. Delen van dit netwerk zijn uitsluitend te gebruiken door fietsers, terwijl men op andere delen het fietspad moet delen met autoverkeer. Maar ook dan heeft de fietser voorrang. Aanvankelijk werd je als fietser met behulp van de kaart en een qr-code naar de gewenste plek begeleid, maar deze qr-code werkt inmiddels niet meer.
2. Het Onderdoor met daarboven station Houten. Dit station is in 1982 in gebruik genomen. In de jaren 2007-2008 is het station grondig verbouwd vanwege een verdubbeling van het aantal sporen. Station Houten lijkt als een brug te zweven boven de straat. Het valt meteen al op dat auto's hier ontbreken. In andere steden zou hier een grote weg onderdoor zijn getrokken, maar in Houten ligt hier een fietspad.
3. Aan de westkant van het station staat het gemeentehuis van Houten.
4. Het gemeentehuis van Houten met zijn 38 meter hoge toren met daarin een carillon. Dit gebouw van architect Piet Tauber in typische post65 architectuur is in 1987 opgeleverd. Ondanks de nog jonge leeftijd is dit een van de mooiste gebouwen van Houten, zeker monumentwaardig.
5. Veel fietspaden in Houten komen uit op Het Rond. Dat is een groot rond plein met iets hogere aaneengesloten bebouwing met winkel en horeca in de plinten. Dit plein zou zijn geinspireerd op de Piazza del Campo van Siena.
6. Het Rond staat al tijden bekend als onaantrekkelijk winkelgebied. In 2008 heeft men getracht met de bouw van een horecapaviljoen wat meer sfeer te brengen op het plein. Op deze plek is de gracht ook iets verbreed zodat er een terras langs het water kon worden aangelegd.
7. Om snelheid van brommers, e-bikes en fatbikes te verminderen zijn op verschillende plekken in het fietsnetwerk drempels aangelegd.
8. Prinses Ireneweg, nabij de oude dorpskern. Hier kruisen fietsroutes 3 en 4 elkaar. Het zichtbare rode fietspad is van route 4.
9. Het oude stationsgebouw van Houten stamt uit 1868. Het gebouw is ontworpen door architect Karel Hendrik van Brederode, een architect die tussen 1860 en 1890 wel meer stationsgebouwen tekende voor de Staatspoorwegen. In het begin van deze eeuw was men van plan om het station te slopen om zo verdubbeling van het spoor mogelijk te maken. Uiteindelijk is ervoor gekozen om het complete gebouw op te tillen en zo'n 150 meter richting het zuidoosten te verplaatsen. Nu staat het gebouw nog steeds langs het spoor, maar niet meer op de oorspronkelijke locatie.
10. Bij kruispunten tussen fietspaden en hoofdwegen wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van tunnels en viaducten. Op 21 locaties ligt een fietstunnel onder de weg door en op 5 plekken passeer je de hoofdweg via een viaduct. Alleen in het noorden van Houten bij bedrijventerrein Doornkade heb je een oversteekplaats op maaiveldniveau over de Utrechtseweg.
11. De Vijfwalbrug is de enige fietsersbrug over het spoor. Deze brug is in 2009 in zijn geheel aangevoerd over het Amsterdam-Rijnkanaal en met kranen op zijn plek gehesen. De brug ligt enkele meters boven het maaiveld dus de fietsers moeten een kleine klim maken om het spoor te passeren.
12. De twee rondwegen om Houten hebben een klein stukje overlap. Hier ligt de straat De Koppeling. Bij de rotonde aan de oostkant is een extra rotonde voor fietsers aangelegd, alleen ligt deze een verdieping lager. Mooi hoe de bebouwing hier de ronding van de rotonde volgt.
13. Vanaf hetzelfde fotopunt in de noordelijke richting. Bij dit kantoorgebouw is de ronding in de voorgevel wat minder aanwezig, al is het blok wel geheel gericht op de rotonde.
14. Fietsstraat Stuwmeer. Auto's kunnen hier wel rijden, maar ze moeten altijd voorrang verlenen aan fietsers.
15. Nogmaals fietsstraat Stuwmeer. Nu met fietsers.
16. De domeinbrug
17. De kleurrijke woonhuizen op de Rietplas, gezien vanaf de Kniphoeksbrug. De architect van deze woonhuizen liet zich inspireren door Zweedse houten houten.
18. Fietspad richting villapark De Rietmeesters. 18 villa's met rieten daken, gelegen aan het water.
19. Toeganspoort tot het centrum van Castellum. Het fietspad perst zich tussen deze twee blokken door.
20. Aan de andere kant van de toegangspoort ligt een smal groen straatje.
21. Het winkelcentrum van Castellum. Op het plein voor de winkels is een parkeerplaats voor fietsen ingericht.
22. Treinstation Houten Castellum. Hier kun je wel met de auto onderdoor, maar je wordt dan wel rechtsstreeks een ondergrondse parkeergarage in geleid.
23. Aan het Donselaerspad ligt een iets kleinschaliger stadspoort tot Castellum. Het lijkt zo net alsof je echt een Romeins fort inrijdt.
24. Hoektorentje van Castellum.
25. Naast het eigen fietsnet sluit Houten ook aan op het landelijke fietsroutenetwerk.
26. De zuidelijke rondweg van Houten, gezien vanaf de Toerit Brug. De twee rondwegen zijn vrijwel overal twee rijstroken breed, alleen het deel tussen de snelweg A27 en De Koppeling telt vier rijstroken. Wel lijkt overal ruimte beschikbaar om de rondweg te verbreden tot vier rijstroken indien nodig.
27. Houten heeft voor lange tijd hoogbouw buiten de deur weten te houden. In 2007 is daar met de oplevering van het Van der Valkhotel een einde aan gekomen. Met 60 meter hoogte torent dit hotel ver boven de rest van de bebouwing uit. Aangezien het gebouw niet binnen een van de twee rondwegen staat maar op een bedrijventerrein daarbuiten valt de impact nog best mee. Mede door deze toren is het gesprek over meer hoogbouw in Houten weer op gang gekomen. Zo werd in 2020 een verdichtingsplan gepresenteerd met torens tot 14 verdiepingen hoog. Vanwege de toch grote weerstand heeft de gemeente dit plan nadien weer versoberd.
